लिच्छविकालीन अनन्तलिङ्गेश्वरको पुनर्निर्माण सकियो

लिच्छविकालीन अनन्तलिङ्गेश्वरको पुनर्निर्माण सकियो

भाद्र २६, २०७६कान्तिपुर संवाददाता

भक्तपुर — भूकम्पका कारण क्षतिग्रस्त लिच्छविकालीन अनन्तलिङ्गेश्वर महादेव मन्दिर पुनर्निर्माण सकिएको छ । सातौं शताब्दीमा नरेन्द्रदेवले प्यागोडा शैलीमा बनाएको लिच्छविकालीन मन्दिर पुरानै शैलीमा पुनर्निर्माण गरिएको हो । 

लिच्छविकालन प्यागोडा शैलीको मन्दिर १९९० सालको भूकम्पले क्षतिग्रस्त भएपछि पुनर्निर्माण गर्दा गुम्बज शैलीमा बनाइएको थियो । सोही गुम्बज शैलीको मन्दिर पनि ०७२ वैशाखको भूकम्पले क्षतिग्रस्त भएको थियो ।

क्षतिग्रस्त मन्दिरलाई १९९० सालअघिकै शैलीमा पुनर्निर्माण गरिएको मन्दिर संरक्षण तथा विकास समिति अध्यक्ष शालिकराम न्यौपानेले बताए । इतिहासविद् पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठको ‘अनन्तलिङ्गेश्वर’ पुस्तकमा १९९० सालको भूकम्प अघि अनन्तलिङ्गेश्वर मन्दिर नेपाली शैलीमा बनेको तीनतले थियो ।

स्मारक संरक्षण तथा दरबार हेरचाह कार्यालय (पुरातत्त्व विभाग) भक्तपुरका अनुसार यो पल्ट १ करोड ६३ लाख २९ हजार ६ सय ८८ लागतमा मान्दिर पुननिर्माण गरिएको हो । करिब दुई वर्ष खर्चेर बनाइएको अनन्तलिङ्गेश्वर महादेव मन्दिरको उपप्रधान तथा रक्षामन्त्री ईश्वर पोखरेल, पूर्वमन्त्री एवं प्रतिनिधिसभा सदस्य महेश बस्नेत र पूर्वमन्त्री आनन्दप्रसाद पोखरेलले संयुक्त रूपमा उद्घाटन गरे ।

उपप्रधान तथा रक्षामन्त्री ईश्वर पोखरेलले विकास निर्माणको नाममा पुरातात्त्विक संरचनाको विनाश हुन नहुने बताए । पूर्व पर्यटन मन्त्री आनन्दप्रसाद पोखरेलले लिच्छविकालीन मन्दिर र मन्दिरवरपर निर्माण गर्न लागिएको गुरुयोजना सम्पन्न गर्न समन्वय, ऐक्यबद्धता आवश्यक भएको बताए ।

अर्का पूर्वमन्त्री एवं प्रतिनिधिसभा सदस्य महेश बस्नेतले भक्तपुरका धेरै क्षेत्रहरू विश्व सम्पदामा सूचीकृत भएका र यहाँका महत्त्वपूर्ण धार्मिक स्थल भएकाले भक्तपुरलाई धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्र घोषणा गरी विकास गर्नुपर्ने बताए ।प्रकाशित : भाद्र २६, २०७६ ०७:३०

मौलिक शैली गुम्दै हिरण्य महादेव मन्दिर

मौलिक शैली गुम्दै हिरण्य महादेव मन्दिर

भाद्र ३१, २०७६कान्तिपुर संवाददाता

काठमाडौँ — राजधानीको थापाथलिस्थित जंग हिरण्य हेमनारायण मन्दिरको पुनर्निर्माण रोकिएको छ । मौलिक शैलीमा पुनर्निर्माण नभएपछि सरोकारवालाले मन्दिर निर्माणमा रोक लगाएका हुन् । 

माथिल्लोपट्टि गोलाकार डोम शैलीमा चारवटा नागसहितको गजुर राख्नुपर्ने भए पनि सामान्य गजुर मात्र राखिएको छ । त्यस्तै तेस्रो तल्लाको चारै कुन्नामा राखिएको चार सिंह (मेघ, मल्ल, सिंह र सधुन) पनि सफा नगरी राखिएका छन् ।

मन्दिर मौलिक स्वरूपमा नबनाएकाले पुनर्निर्माणमा रोक लगाएको काठमाडौं महानगर–११ का अध्यक्ष हीरालाल तण्डुकारले बताए । ‘पुरातत्त्व विभागले निर्माण गरेको मन्दिरमा नागसहितको गजुर नराखी अर्कै गजुर राखिएकाल पुनर्निर्माणमा रोक लगाएको हो,’ उनले भने । हाल विभागलाई मौलिक शैलीमा नै पुनर्निर्माण गर्न निर्देशन दिइएको उनले बताए ।

पुरानो मन्दिरको माथिल्लो भाग शिखर शैलीको थियो भने, अहिले उक्त भाग मण्डप शैलीतिर ढल्केको छ । ती भाग पनि चर्किएको स्थानीयको भनाइ छ । मन्दिर शिखर शैलीमै बनेको भए पनि आकारमा परिवर्तन आएकोे पुरातत्त्व विभागका प्रवक्ता रामकुमार कुँवर बताउँछन् । मन्दिरको आकारमा परिवर्तन आएको स्थानीयको गुनासो छ तर आकारको अहिलेसम्मननापेको भनाइ छ ।

‘मन्दिरको काम बाँकी भएकाले रोकेको छ,’ उनले भने, ‘त्यसैले गजुर पनि राखिको छैन, हराएको भने होइन ।’ मन्दिरको पुनर्निर्माण नसकिएकोले गजुर नराखेको उनको भनाइ छ । करिब एक महिनापछि मन्दिरको काम सुरु हुने उनले बताए ।२०७२ सालको भूकम्पले मन्दिरमा क्षति पुर्‍याएको थियो । पुरातत्त्व विभागले मन्दिर पुनर्निर्माणको जिम्मेवारी पाएपछि २०७३ सालमाठेक्का दिएको थियो ।

बीचमा निर्माण केही समय रोकिए पनि २०७५ मा सकाउने लक्ष्य लिइएको मन्दिर भने हालै मात्र निर्माण सम्पन्न भएको हो । जंगबहादुर राणाले विसं १९३१ मा थापाथलीस्थित वाग्मती किनारमा उक्त मन्दिर बनाएका थिए ।

उक्त कालमोचन घाटमा नै राणाले नारायण, लक्ष्मी र सरस्वतीका मूर्ति स्थापना गरी गुम्बज शैलीमा तीनतल्ले ‘जगं हिरण्य हेमनारायण मन्दिर’ निर्माण गरेका थिए । माथिल्लोपट्टि गोलाकार डोम शैलीमा चारवटा नागसहितको गजुर र तेस्रो तल्लाको चारै कुन्नामा चार सिंह राखी स्थापना गरिएको मन्दिर अगाडि भने जंगबहादुरकै पूर्णकदकोप्रतिमा रहेको छ ।

बेलायत यात्राबाट फर्केपछि उनले रानी र छोराको नाममा उक्त मन्दिर निर्माण गरेका थिए । करिब ३० रोपनी क्षेत्रफलमा निर्माण गरेको मन्दिर परिसरलाई कालमोचन घाट पनि भनिन्छ । हेमनारायण मन्दिरको अगाडि राणा खानदानी किरिया बस्ने गर्दछन् । त्यहाँ संन्यासी, उदासी र वैरागी गरी तीन अखडारहेका छन् ।प्रकाशित : भाद्र ३१, २०७६ ०७:३४