Showing posts with label Mother tongue. Show all posts
Showing posts with label Mother tongue. Show all posts

Thursday, July 21, 2022

37 languages on verge of extinction in Nepal being preserved

 37 languages on verge of extinction in Nepal are being preserved

MyRepublic, Published On:  February 21, 2022, 11:21 AM NPT


KATHMANDU, Feb 21: The Language Commission has started the preservation of a total of 37 languages with less than 1,000 native speakers in order to save them from extinction.

At a seminar jointly organized by the Commission, Nepal Academy, and UNESCO on Monday on the occasion of International Mother Language Day, it was shared that among the 37 languages, 23 are already on the verge of extinction. 

Presenting a working paper, Commission's Chairperson Dr. Lavdev Awasthi said that the Commission began preserving those languages in association with the University Grant Commission. 

On occasion, Dr. Sulochana Manandhar presented a paper on popular Nepali fairy tales and interrelated relations between humans and the environment while Dr. Balkrishna Bal shed light on the technical process of translation of languages. 

Similarly, Dr. Som Bahadur Dhital presented his paper on the Dhimal language and its relation with cultures. All the paper presenters univocally called for the preservation of the mother languages of various ethnic communities. 

Inaugurating the event, Academy's Chancellor Ganga Prasad Uprety said that the program was organized to support the preservation as well as conservation of all mother languages in a multilingual society like ours. 

Similarly, the secretary at the Ministry of Culture, Tourism and Civil Aviation Maheshwor Neupane viewed that the State should ensure that mechanisms, infrastructures, and human resources to provide education to students in their respective mother languages as mandated by the constitution. 

He underscored coordination among three-tier governments to preserve and conserve mother languages. 

Likewise, member-secretary at the Academy Jagat Prasad Upadhyay underlined coordination among various universities and stakeholder agencies to provide education across multiple mother languages. He shared that a study showed that every 15 days, two languages were being extinct across the world.

UNESCO representatives Nirjana Sharma, representatives from the Bangladeshi Embassy in Nepal Ishrat Jahan, and scholar Yogendra Prasad Yadav among others reaffirmed their commitment to continue with the collaboration among the stakeholders for the preservation of the mother languages. 

The United Nations Educational, Scientific and Cultural Programme (UNESCO) 2000 declared to observe International Mother Language Day every February 21.

(RSS)

Thursday, June 13, 2019

‘मातृभाषालाई विकाससँग जोड्नुपर्छ’

मातृभाषालाई विकाससँग जोड्नुपर्छ’
चैत्र २०, २०७५कान्तिपुर संवाददाता
ललितपुर — मातृभाषालाई विकाससँग जोडेर बचाउनुपर्ने विज्ञहरूले बताएका छन् । आदिवासी जनजाति उत्थान राष्ट्रिय प्रतिष्ठानले अन्तर्राष्ट्रिय आदिवासी भाषा वर्षका अवसरमा मंगलबार आयोजना गरेको ‘नेपालका आदिवासी जनजातिका भाषाहरूको अवस्था र संरक्षणको उपाय’ विषयक अन्तर्क्रियामा उनीहरूले सामाजिक अध्ययन गरेर मातृभाषालाई विकासमा जोड्ने अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासमा रहेको बताए ।
‘मातृभाषाको विकास बेगर बहुजातीय र बहुभाषिक मुलुक अघि बढ्न सक्दैन,’ भाषा आयोगका अध्यक्ष लवदेव अवस्थीले भने, ‘भारतको गलत पाठ अर्थात् अंग्रेजले सिकाएको कमजोरीलाई हामी पछ्याइरहेका छौं । मातृभाषा छाडेर विदेशी भाषा सिकेर केही हुन्न ।’
सरकार र सर्वसाधारणलाई अंग्रेजीबेगर कामै चल्दैन भन्ने भ्रम रहेको उनले बताए । ‘अंग्रेजी सिक्न मातृभाषालाई जगमा राख्नुपर्‍यो । मातृभाषा व्यक्ति, समुदाय र देशकै सम्पदा हुन्,’ उनले भने, ‘मातृभाषा छोडेर अंग्रेजी सिकाइ अधुरो हुन्छ ।’आयोगले मुलुकमा बोलिने भाषाहरूको अध्ययन अनुसन्धान जारी राखेको उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘आयोगले सिफारिस मात्रै गर्ने हो । कार्यान्वयनको सवालमा मातृभाषी समुदायको बल चाहिन्छ ।’
भाषाविद् अमृत योञ्जन तामाङले ‘मातृभाषाको संरक्षण, संवर्द्धन र विकासका उपायहरू’ र भाषाशास्त्री तारामणि राईले ‘आदिवासी जनजातीय मातृभाषाको स्थिति विश्लेषण’ शीर्षक कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए । कार्यपत्रमा भाषाविद्हरू माधव पोखरेल, चुन्दा बज्राचार्य, योगन्द्र यादव, लोकबहादुर थापामगरलगायतले टिप्पणी गर्दै समुदायमा मातृभाषाबारे जनचेतना जगाएर विकासका हरेक पक्षमा जोड्न आवश्यक रहेको बताए ।
‘कोरिया जाँदा कोरियाली भाषा सिक्नुपरे जस्तै मगरात क्षेत्रमा जाँदा मगर भाषा सिकेर जानुपर्ने नीति बन्नुपर्छ,’ समाजशास्त्री विष्णुकुमार सिंजालीले भने, ‘भाषालाई स्थानीय तहमा पुर्‍याउन विकाससँग जोड्न जरुरी छ । विकाससँग भाषा जोडेनौं भने सबैथोक सिद्धिन्छ ।’प्रकाशित : चैत्र २०, २०७५ १९:१७

मातृभाषाको सम्मानमा


मातृभाषाको सम्मानमा
फाल्गुन १०, २०७५कान्तिपुर संवाददाता
काठमाडौँ — विश्वमा करिब सात हजार मातृभाषा अहिलेसम्म जीवित रहेको दाबी गरिन्छ । ती मातृभाषा लोपोन्मुख हुँदै गएकोमा भाषाशास्त्रीहरूले बेलाबेला चिन्ता जनाइरहेका हुन्छन् ।
तिनै लोपोन्मुख भाषाको सम्वर्द्धन र प्रवर्द्धनका लागि वर्षमा एक दिन साइत जुर्ने गरेको छ, अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस । २१ फेब्रुअरीमा मनाइने यही दिवस पारेर नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले बिहीबार राष्ट्रिय मातृभाषा कविता महोत्सव गर्‍यो ।
महोत्सवमा उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुनले देशको दृश्य तथा अदृश्य, मूर्त तथा अमूर्त सम्पदाको ऐतिहासिक अभिलेखन गर्ने काम भाषाबाटै हुने भएकाले मातृभाषा संरक्षण गर्न राज्यले अग्रसरता लिनुपर्ने बताए । बाह्य भाषाले जबरजस्ती नेपाली समुदायलाई प्रभाव पारिरहेकोमा दुःख व्यक्त गर्दै उनले भने मौलिक संस्कृति र भाषा नभए हाम्रो पहिचान नरहने दाबी गरे ।
नेपालले आफ्नो गोपनीयता कायम राख्न आफ्नै भाषाको प्रयोग गर्न सक्ने उनले बताए । ‘बौद्धिकता र गुणस्तरीयताको नाममा हामी जानी–नजानी आफ्नो भाषा छोडेर अरूको भाषा सिक्न तत्पर भइरहेका छौँ । यसलाई सुधार्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘हाम्रै मातृभाषामा नेपाल लेख्न र बोल्न नजाने कसरी राष्ट्रियता रहन्छ होला ! त्यसैले प्राथमिकतामा आफ्नो भाषा हुनुपर्छ ।’
सांस्कृतिक एवं भाषिक विविधताबाटै राष्ट्रिय एकता हुने वाङ्मय शताब्दीपुरुष सत्यमोहन जोशीले औँल्याए । कवि एवं प्रतिष्ठानका पूर्व कुलपति बैरागी काईंलाले एउटा बगैँचा सुन्दर देखिन सेतो रंगको मात्रै नभई रातो, पहेँलो लगायत अन्य रंग पनि हुनु आवश्यक रहेको उल्लेख गर्दै देश पनि विविधता भए मात्र सुन्दर देखिने सुनाए । आठ वर्षदेखि निरन्तर रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवसको अवसरमा गोष्ठी एवं महोत्सव गर्दै आएको प्रतिष्ठानका कुलपति गंगाप्रसाद उप्रेतीले जनाए ।
युनेस्कोले सन् १९९९ मा फेब्रुअरी २१ लाई अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवसका रूपमा मनाउने निर्णय गरेको हो । सन् २००० देखि विश्वव्यापी रूपमा मनाउन थालिएको हो । मूलतः मातृभाषा आन्दोलनका क्रममा बंगलादेशका चार विद्यार्थीले सहादत पाएका थिए । तिनैको बलिदानको कदरस्वरूप युनेस्कोले दिवस विश्वव्यापी रूपमा मनाउने अभियान थालेको हो ।
महोत्सवमा सपना श्रीवास्तवले अवधी, राकेश बीएम चिन्तनले अठार मगर खाम, कुमारी शरणा उराँवले उराँव, रमा कुमाल र पशुपति कुमालले कुमाल, समीप कुलुङले कुलुङ, हेमन्त केवरतले केवरत, नेचुरल्ली दीपकले कोयु, स्मृति अधिकारीले खस, छम गुरुङले गुरुङ, गणेशकुमार घलेले घले, टहल जिरेलले जिरेल, टंकबहादुर आलेमगर, मुक्तिनाथ घिमिरेले दुरा र मेक रानामगरले ढुटमगर भाषाका कविता सुनाए ।
पूर्णिमा ताजपुरिया, ङ्हेमा थाङ्पाल तामाङ, शिखर थामी, राकेशकुमार सिंह र अर्णव चौधरी, रमेश कुमार दनुवार, प्रयास दुमी राई, उर्मिला धिमालले आआफ्ना भाषाका सिर्जना वाचन गरे ।
प्रतापसिं नाछिरिङले नाछिरिङ, महेश कमल र सुधीर ख्वबीले नेपाल भाषा, रेहान खानले बज्जिका, सन्तोष निराले बान्तवा, शिवनन्दन जयसवाल र वीणा सिन्हाले भोजपुरी, गणेशकुमार लाल र दिनेश यादवले मैथिली, हेन्सेन याक्खाले याक्खा, बालकृष्ण राईले वाम्बुले, राधिका चोङ्बाङले लिम्बू, आङदावा शेर्पाले शेर्पा, शोभा सुनुवारले सुनुवार र गुना हायुले हायु भाषामा कविता सुनाए ।
दुईदिने महोत्सवको दोस्रो दिन धिमाल, लिम्बू, बान्तवा, नेवार, गुरुङ, तामाङ, शेर्पा, सुनुवार खस जातिले सांस्कृतिक झाँकीसहित र्‍याली प्रदर्शनसमेत गरे । कमलादीबाट सुरु र्‍याली रत्नपार्क, बागबजार, पुतलीसडक हुँदै प्रतिष्ठानमै आएर टुंगिएको थियो ।मातृभाषा संवर्द्धनमा महोत्सवले उत्प्रेरणात्मक टेवा पुर्‍याउँदै आएको दावी गर्दै मातृभाषा साहित्य लेखनमा युवाहरुको चासो बढ्दै गएको प्राज्ञ एवं मातृभाषा विभाग प्रमुख लक्ष्मी मालीले बताइन् ।
प्रकाशित : फाल्गुन १०, २०७५ ०८:१८

Wednesday, June 12, 2019

‘नेपालीको भाषामोह लोभलाग्दो छ’

‘नेपालीको भाषामोह लोभलाग्दो छ’
सुनिता साखकर्मी
भारतीय प्रगतिशील लेखक संघ सुरु भएको तेह्र वर्षपछि विसं २००९ मा नेपालमा पनि प्रगतिशील लेखक संघको स्थापना भयो । यी दुई संस्थाको काम कारबाही उस्तै प्रकृतिको भए पनि अहिलेसम्म दुईबीच संवाद हुन सकेको थिएन ।
भारतीय प्रगतिशील लेखक संघ, राजस्थानका महासचिव ईशमधु तलवार नेतृत्वको चार सदस्यको टोली नेपाल आएको अवसरमा हालै राजधानीमा नेपालको संघले ‘प्रलेस परिसंवाद’ गर्‍यो । परिसंवादमा दुवै संघबीच सहकार्यबारे मौखिक सहमति भए ।
गतवर्ष संघले गरेको समानान्तर फेस्टिभलमा नेपालका अभय श्रेष्ठ लगायतका लेखककविले भारतमा आफ्ना रचना सुनाउने अवसर पाएका थिए । नेपालको कविता सुन्दा राम्रो लागेको ईशमधुले थपे । ‘योभन्दा अघि नेपालका कविता, साहित्य सुन्ने, पढ्ने अवसर पाएका थिएनौँ,’ उनले भने, ‘नेपालमा यति उत्कृष्ट कविताहरू लेखिन्छन् भन्ने अन्दाज लगाएको थिइनँ । हामी नेपालको साहित्य अझ धेरै पढ्न चाहन्छौँ ।’
भारतमा आयोजना हुने फेस्टिभलहरूमा नेपालको सहभागिता बढाउनेदेखि अनुवादका कामहरूसमेत गर्ने उनले दाबी गरे । भने, ‘हिन्दी भाषाका कविताहरू अन्य विदेशी भाषा र मातृभाषामा थुप्रै अनुवाद हुने गरेका छन् । तर अन्य मातृभाषाबाट हिन्दीमा अनुवाद कम भइरहेको छ । अनुवादको स्थिति राम्रो छैन ।’
सोमबार काठमाडौं आइपुगेका ईशमधुले सोमबारै बेलुकी आफ्नो फेसबुकमा नेपालका सवारीसाधनका फोटाहरू पोस्ट गर्दै लेखेका थिए, ‘यो देखेर खुसी लाग्यो, नेपालको सवारीसाधनको नम्बरप्लेट अंग्रेजीमा छैन । शब्द र अंकहरू देवनागरीमा छन् । अंकचाहिँ हिन्दीसँग मिल्दा रहेछन् । यसबाट हामीले केही सिक्नुपर्छ ।’ भारतमा सरकारी कामकाजको भाषा अंग्रेजी छ । ‘जुन भाषाले हामीलाई गुलाम बनायो, त्यही भाषा अनिवार्य गरिएकोमा दु:ख लाग्छ,’ उनले भने, ‘आए पनि नआए पनि अंग्रेजी बोल्नुपर्ने, लेख्नुपर्ने बाध्यता छ । तर नेपालमा त्यो रहेनछ । नेपालको आफ्नो भाषाप्रतिको माया देख्दा मोहित भएँ । आफ्नो भाषालाई प्राथमिकता दिएर आफ्नो भाषाको सम्मान गरेको देख्दा एकदमै खुसी छु ।’
उनले भारतमा पूर्णत: साहित्यमै लागेर जीविकोपार्जन हुन सक्ने अवस्था बनिनसकेको बताए । उनी स्वयं पनि कथा, गद्य र व्यंग्य लगायत विधामा कलम चलाउँछन् । उनले पनि जीविकोपार्जनको लागि पत्रकारिता पेसा अंगालेका छन् ।
कार्यक्रममा नेपालको प्रगतिशील लेखक संघका अध्यक्ष मातृका पोखरेल, नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका काव्य विभाग प्रमुख डा. अमर गिरीले नेपाली कृतिहरू भारतमा पुर्‍याउने सहज वातावरण निर्माण गर्न आग्रह गरेका थिए ।
प्रकाशित : कान्तिपुर, जेष्ठ ४, २०७५ ०८:१०

Tuesday, June 11, 2019

२१ भाषा ४ कार्यपत्र

२१ भाषा ४ कार्यपत्र
कान्तिपुर संवाददाता
१३ मुलुकका स्रष्टा एवं समालोचकहरूले शनिबार हिमवत् क्षेत्रका भाषासाहित्यदेखि संस्कृतिसम्म गम्भीर बहस गरे । कविता सुनाए । राजधानीमा जारी ‘हिमवत् खण्ड कलासाहित्य सम्मिलन, २०७५’ को दोस्रो दिन रूसी सांस्कृतिक केन्द्रमा चारवटा कार्यपत्र र मुलुकभित्रका २१ भाषाका कविताहरू प्रस्तुत गरिए ।
‘हिमवत् क्षेत्रका भाषाको उद्भव र विकासको आयाम’ विषयमा प्रा.डा. माधवप्रसाद पोखरेलले कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै नेपाली भाषाको वैज्ञानिकीकरण गर्नु अहिलेको चुनौती रहेको बताए । ‘हाम्रा साना बालबालिकालाई हिज्जे नमिलेको अबैज्ञानिक अंग्रेजी भाषा पढाइन्छ,’ उनले भने, ‘नेपाली हिज्जेको भाँडभैलो भएको छ । यसलाई मिलाउन संस्थाहरू जागरुक हुनुपर्छ ।’
प्रा.डा. जीवेन्द्रदेव गिरीले ‘नेपालका भाषाहरूको साहित्यिक अवस्था र समृद्धिको यात्रा’ विषयक कार्यपत्र प्रस्तुत गरे । सिक्किम विश्वविद्यालयकी प्राध्यापक डा. कविता लामाले ‘भाषिक–साहित्यिक विश्वसम्पदाका सन्दर्भमा भानुभक्त’ र नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानका पूर्वउपकुलपति ठाकुरप्रसाद मैनालीले ‘नेपाली कलासंस्कृतिको फैलिँदो आकाश’ विषयक कार्यपत्र प्रस्तुत गरे । उनीहरूका कार्यपत्रमा प्रा.डा. वासुदेव त्रिपाठी, डा. जगमान गुरुङ, प्रा.डा. व्रतराज आचार्य, लक्ष्मण न्यौपाने र डा. करण सिंहले समिक्षात्मक टिप्पणी गरे ।
भानुजयन्तीका अवसरमा आयोजित सम्मिलनको दोस्रो दिन ३३ कविले आआफ्ना मातृभाषामा कविता सुनाए । बिना थिङ तामाङ र मुक्तान थेबाले तामाङ भाषामा, कविता राई र पदम राईले वान्तवा भाषा, विद्या चाम्लिङले चाम्लिङ भाषा, गणेश राईले वाम्बुले भाषा, हेमा आलेले मगर ढुट भाषा, राकेश मायालुले मगर खाम, कमला आङदेम्बे र लक्ष्मण मेन्याङबोले लिम्बु, हंसा कुर्मीले अवधि, गोपाल अश्क र प्रतिमा चौधरीले भोजपुरी, अमरेन्द्र यादव र रुपा झाले मैथिली, कृष्णराज सर्वहारी र शान्ति चौधरीले थारू, प्रतिसरा सायमी र सुरेश किरणले नेपालभाषा, छम गुरुङ र गौरी तमुले गुरुङ, भुवन निस्तेजले डोटेली, प्रभा भट्टराई र विप्लव ढकालले नेपाली, टीकाराम अधिकारी र डा. रत्नावली शर्माले संस्कृत, रमेश चेपाङले चेपाङ, सोम धिमाल र सृजना धिमालले धिमाल, पार्वती माझी र अनिल माझीले माझी तथा इदा उपाध्यायले अंग्रेजी भाषामा कविता सुनाए । सम्मिलनमा बेलायत, जापान, रूस, भारत, बंगलादेश, भुटान, म्यान्मार, थाइल्यान्ड, चीन, पाकिस्तानलगायतका नेपालीभाषीसहितका स्रष्टाहरू सहभागी छन् ।
मुलुकको गहना बहुसांस्कृतिक पहिचान भएकाले मातृभाषी कविहरूलाई सम्मिलन गरिएको प्रतिष्ठानका अध्यक्ष डा. विजय सुब्बाले जनाए । आफूहरूले सकभर धेरै भाषालाई समेट्न खोजेको बहुभाषी कवि गोष्ठी संयोजन समितिकी अनिता लामाले बताइन् । तेस्रो सेसनअन्तर्गत हास्य कलाकार मनोज गजुरेल र सीताराम कट्टेल ‘धुर्मुस’, लक्ष्मण गाम्नागे, राजा राजेन्द्र पोखरेल लगायतले हास्यव्यंग्य प्रस्तुति दिएका थिए । शनिबार साँझै बागबजारको सिटी म्याक्स हलमा यादव खरेल निर्देशित ‘भानुभक्त’ फिल्म देखाइयो ।
प्रकाशित : असार ३१, २०७५ ०८:३२

किरातको इतिहास : को हुन् किरात राई ?

  किरातको इतिहास : को हुन् किरात राई ? डा. भक्त राई , लोकपाटी न्यूज ६ माघ २०७६ , सोमबार किरात शब्द अनेक जातिहरूलाई बुझाउने पुञ्ज हो। कि...