मल्लकालीन शैलीमा बन्दै थन्थु दरबार

मल्लकालीन शैलीमा बन्दै थन्थु दरबार

भाद्र १३, २०७६कान्तिपुर संवाददाता

भक्तपुर — भक्तपुर नगरपालिकाले थन्थु दरबार मल्लकालीन शैलीमा पुनर्निर्माण गर्ने भएको छ । विश्व सम्पदामा सूचीकृत भक्तपुर दरबार परिसरको तलेजु भवानी, मूलचोकको पूर्व–उत्तरमा अवस्थित दरबार नगरपालिकाले फोटोलगायत प्राप्त प्रमाण र विज्ञको सुझावबमोजिम पुनर्निर्माण गर्ने तयारी गरेको नगर उप–प्रमुख रजनी जोशीले बताइन् । 

इतिहासविद् पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठका अनुसार दरबार नेपाल सम्वत् ७९८ मा राजा जितामित्र मल्लले बनाउन लगाएका हुन् । जितामित्र मल्लले सिद्वि र सुन्धारा चोक गरी दुई चोकसहित दरबार निर्माण गरेको उनी बताउँछन् । नेपाल सम्वत् ८०१ को विनाशकारी भूकम्पमा भत्किएपछि जितामित्र र उनका छोरा भूपतेन्द्र मल्लले सुन्दरीकरण गरी ५५झ्याले दरबारसँगै निर्माण गरेको उनले बताए ।

१९९० माघको भूकम्पका कारण क्षतिग्रस्त मल्लकालीन थन्थु दरबार राणाकालीन शैली (नियोक्लासिक) शैलीमा बन्यो । जंगबहादुर राणा बेलायत भ्रमणबाट फर्किएपछि नियोक्लासिक शैलीमा निर्माण गर्न लगाएको नगरपालिकाले जनाएको छ । सोही राणाकालीन शैलीको भवन ०७२ वैशाख १२ को भूकम्पका कारण क्षतिग्रस्त भयो ।

क्षतिग्रस्त भवन जस्ताले छोपेर अस्थायी संरक्षण गर्ने कार्य गरिएको छ । भूकम्प गएको ४ वर्षपछि भक्तपुर नगरपालिकाले चालू आर्थिक वर्ष ०७६/७७ मा पुनर्निर्माण थालिने गरी १ करोड रुपैयाँ विनियोजन गरेको नगर उप–प्रमुख जोशीले बताइन् । नगरपालिकाले करिब १४ करोड ८० लाख रुपैयाँ लागत इस्टमेट तयार गरेको जनाएको छ । पुनर्निर्माणका लागि नक्सा, स्केचको काम भइरहेको आर्किटेक इन्जिनियर एवं उप–प्रमुख जोशीले बताइन् ।

त्यसैगरी, नगरपालिकाले दरबार क्षेत्रकै तत्कालीन नक्सा तथा कानुन शाखा भवनलाई समेत पुरानै शैलीमा निर्माण गर्ने तयारी थालेको छ । भवन निर्माणका लागि नगरपालिकाले करिब ८ करोड ४६ लाख लागत इस्टिमेट गरेको भक्तपुर नगरपालिका योजना तथा सम्पदा शाखा प्रमुख इन्जिनियर रामगोविन्द श्रेष्ठले बताए ।

नगरपालिकाको तथ्यांकअनुसार ०७२ वैशाखको भूकम्पका कारण भक्तपुर नगरको ६७ सम्पदा पूर्ण क्षति, ४९ आंशिक क्षति गरी १ सय १६ सम्पदामा क्षति पुगेको छ । जसमध्ये, ४१ मन्दिर, २६ सत्तल, ३१ पाटी, २ ढुंगेधारा, २ प्रवेशद्वार र ६ भवनमा क्षति पुगेको नगरपालिकाको तथ्यांकमा उल्लेख छ । आर्थिक वर्ष ०७५/७६ सम्ममा १७ मन्दिर, ६ सत्तल, ३४ पाटी, ५ ढुंगेधारा, २ प्रवेशद्वार, ४ द्यो छें, ५ पोखरी, ५ इनार र अन्य गरी ८३ सम्पदा पुनर्निर्माण भएको सम्पदा शाखा प्रमुख इन्जिनियर श्रेष्ठले बताए ।प्रकाशित : भाद्र १३, २०७६ ०७:३३

न्हू पोखरीको पुनर्निर्माण सुरु

न्हू पोखरीको पुनर्निर्माण सुरु

भाद्र १३, २०७६सीमा तामाङ

काठमाडौँ — पोखरी तथा ढुंगेधाराको मुख्य स्रोत मानिएको लगनखेलस्थित न्हू पोखरी करिब चार दशक अगाडि सुकेको थियो । पोखरीमा पानी घटेपछि जमिन अतिक्रमणमा पर्‍यो । पोखरीवरिपरिको डिल भत्काएर फुटपाथ पसल, झुपटपट्टी, सवारीसाधन पार्क गर्ने थलो बन्यो । 

पोखरीको पानी सुकेपछि डम्पिङ साइट, घर भत्काइएको सामान फाल्ने र सुंगुरबंगुर खेल्ने ठाउँ बनेको थियो । हाल ललितपुर महानगरले न्हू पोखरी पुनर्निर्माण सुरु गरेको छ ।

करिब १० रोपनी जग्गामा फैलिएको पोखरीको छेउमा ८ फिट र बीच भागमा १५ फिट गहिरो छ । अब बन्ने पोखरी बच्चादेखि वृद्धसम्मका लागि बस्न मिल्ने गरी बनाइने छ । पोखरीमा पानीको फोहोर अर्थात् वाटर फाउन्टेन, बोटिङ गर्न मिल्ने, सार्वजनिक शौचालय, प्राकृतिक विपद् आइपर्दा बस्न मिल्ने ठाउँ निर्माण हुने भएको हो ।

ललितपुर महानगरले न्हू पोखरी निर्माणका लागि गत वर्ष ५० लाख रुपैयाँ बजेट छुट्याएको थियो । जुन बजेटको काम अहिले भइरहेको वडा– ५ का वडाध्यक्ष विकासमान श्रेष्ठले बताए । यस वर्ष पनि पोखरीका लागि महानगरले १ करोड बजेट छुट्याएको छ । ५ करोड लागतमा बृहत् योजनासहित पुनर्निर्माण गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । वडा अध्यक्ष श्रेष्ठका अनुसार आवश्यक परे वडा कार्यालय भत्काइने छ । वडा कार्यालय विस्तारका क्रममा नयाँ भवन निर्माण गरिएको थियो ।

पोखरी मााःआपा (पुरानो शैलीको ६ इन्च चौडाइ र ८ इन्च लम्बाइ भएको इँटा) र बज्र (सुर्की, बालुवा र चुना मिसाएर बनाएको), कालो माटो मिलाएर निर्माण गरिरहेको, पुनर्निर्माणको जिम्मा लिएका भक्तपुरको कृष्णप्रसाद दुमरुले बताए । उनी भाजुपोखरी निर्माण उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष पनि हुन् । भक्तपुरको ९ सय वर्ष पुरानो भाजुपोखरी र सिद्धपोखरी पनि उनकै समूहले निर्माण गरेका छन् । हाल उनकै समूहले काठमाडौंको रानीपोखरी पनि पुनर्निर्माण गरिरहेका छन् ।

पोखरीको पश्चिम भाग सडक विस्तारका क्रममा माथिल्लो तह नै सडकमा गाभिन गएको छ । उत्तरको भाग नर्सरी र दक्षिण भागमा वडा कार्यालय ५ को भवन निर्माण भएको छ । पोखरी उत्खनन गर्दा पोखरीभित्र जाने खुडकलो, स्लोभ वालहरू भेटिएको दुमरुले बताए ।

त्यस्तै पोखरीको बीच भागमा १४ फिट लम्बाइ र १४ फिट उचाइ भएको ४ फिटको काठको टुक्रा पनि फेला परेको छ । तर अहिले उक्त काठ पोखरीको पानीले छोपिएको उनले सुनाए । इतिहासविद्, सम्बन्धित सरोकारवालाले उक्त काठको बारेमा कुनै पनि खोजीेकार्य नगरेको उनको गुनासो छ । खोजी गरे थप तथ्यहरू फेला पर्ने उनको अनुमान छ ।

हाल दक्षिणतर्फ पानी बस्ने ठाउँको स्लोभ वाल निर्माण गरिरहेको छ । पोखरीमा भेटिएको पुरानो अवशेषका आधारमा पोखरी निर्माण भइरहेको छ । गत वर्षको बजेटले अहिलेसम्म पोखरी उत्खनन तथा गाह्रो लगाउने काम गरे पनि केही भागसम्म अधुरो रहने उनको अनुमान छ ।

काठमाडौंको रानीपोखरीलाई पनि ‘न्हू पुखु’ भनिन्छ । न्हूको अर्थ नेपालभाषामा नयाँ भन्ने बुझिन्छ । तत्कालीन समयमा नयाँ भएकाले पोखरीको नाम ‘न्हू पुखु’ रहेको हुन सक्ने वडाध्यक्ष श्रेष्ठको भनाइ छ । लगनखेलको न्हू पुखु १६औं शताब्दीमा सिद्धिनरसिंह मल्लको समयमा निर्माण भएको मानिन्छ । यहाँ राजकुलोबाट पानी भरिन्थ्यो । पाटनका लागि टीकाभैरव राजकुलोबाट बगेर आउने पानीले पाटनका पोखरी भरिन्थे ।प्रकाशित : भाद्र १३, २०७६ ०८:३७