अजयमेरुकोटको इतिहास हराउँदै
तेह्रौ शताब्दीमा राजा नागी मल्लद्वारा
डोटी राज्य सञ्चालनका लागि निर्माण गरिएको अजयमेरुकोटको इतिहास मेटिने खतरामा
पुगेको छ ।
गृष्मकालीन मौसममा बस्नका लागि निर्माण
भएको कोट संरक्षणका अभावमा जीर्ण बन्नुका साथै संरचनासमेत मेटिदै गइरहेको
अजयमेरुकोटको अवलोकनमा निस्कने अवलोकनकर्ता बताउँछन् ।
मल्ल राजाको दरबर, रानीले रानीताल नुहाउन जाने गुफा, घोडाराख्ने तवेला, नौला, देवलको संरचना केही हराइसकेका र केही जीर्ण अवस्थामा रहेका
स्थानीयवासीको भनाइ छ ।
पुराना कलाशैलीमा निर्माण गरिएका नौला, देवलको भौतिक र प्राचीन धरोहरको इतिहास मेटिँदै गइरहेको छ ।
यस भेगकै शक्तिशाली राजाका रुपमा रहेका
राजा नाग मल्लले राज्य सञ्चालन गर्नका लागि निर्माण भएको कोट पर्यटकीय दृष्टिकोणले
पनि महत्वपूर्ण स्थलको रुपमा रहेको स्थानीय शिक्षक हीरा सेटी बताउँछन् । आफूले
पर्यटकलाई आकर्षण गर्नका लागि होमस्टे सञ्चालनमा ल्याएको भए तापनि मुख्य आकर्षण नै
ओझेलमा रहेको उनले गुनासो गरे ।
यस कोटभित्र रहेको गुफा, रानीले नुहाउने पोखरी, प्राचीनशैलिका नौला, देवललाई मात्र उही आकारमा निर्माण गर्न सक्ने हो भने आन्तरिक र
बाह्य पर्यटकको ओइरो लाग्ने स्थानीय बासिन्दा बताउँछन् ।
डडेल्धुरा जिल्लाको अजयमेरु गाविसस्थित
अजयमेरु कोटको संरक्षण तथा सम्बद्र्धन हुन नसक्दा एकहजार ३०० वर्ष पुरानो इतिहास
मेटिने अवस्थामा पुगेको हो । आठौँ शताब्दीमा निर्माण गरेको ऐतिहासिक दरबारको हाल
भग्नावशेष मात्रै रहेको छ, भने उक्त क्षेत्रमा रहेका देवल जीर्ण
भइसकेका छन् । जीर्ण बनेका भवनबाट १० औँ फिट लामा ढुङ्गाको मूर्ति चोरी हुन थालेको
छ ।
पुरातत्व विभागले राष्ट्रिय सम्पदा
सूचीमा राख्नका लागि पहल गरिरहेको जनाए पनि अजयमेरुकोटमा रहेका ऐतिहासिक र कलात्मक
मूर्ति चोरी भइसकेका छन् । कोटक्षेत्रमा रहेका अधिकांंस देवल पूर्णरुपमा नष्ट
भइसकेका छन् । नेपाल सरकारबाट आवश्यक बजेट नआई थोरै आउने र त्यो पनि
उद्देश्यअनुसार काम नहुँने गरेको स्थानीवासीले आरोप लगाएका छन् ।
संरक्षण र सम्बद्र्धन हुन नसक्दा कोट क्षेत्रमा रहेको गुफासमेत
बन्द भइसकेको छ । कोटक्षेत्रमा रहेका ऐतिहासिक पानीका नाला जीर्ण छन् । जमिन
अतिक्रमण गरेर खेती गर्नाले कोटले चर्चेको भूभाग साँगुरिदै गएको छ । तत्कालीन
राजाले यहीबाट नै डोटी राज्य व्यवस्था सञ्चालन गर्दै आएको भन्ने किम्बदन्ती
स्थानीयस्तरमा रहेको पाइन्छ ।
