नाच सिक्दै सन्थाल समुदाय
सन्थाल समुदायका युवा नवमीदेखि पूर्णिमासम्म झापाका विभिन्न
स्थानमा लाग्ने दसैं मेलामा नृत्य देखाउने अभ्यासमा व्यस्त
(बिर्तामोड) — भगन टुडुको दैनिकी अहिले व्यस्त छ । दिनभर घरको काम । बिहान–बेलुका गाउँभरीका युवाहरूलाई भेला गरेर
नाच सिकाउने । कनकाई नगरपालिका ७ कालीमुडा गाउँका सन्थाल पुरुषहरू यतिबेला दसैं नाच सिक्न व्यस्त छन् ।
कालीमुडा गाउँमा दसैंको
रौनकताले भेटिसकेको छ । करीब एक सय सन्थाल घरपरिवारको बसोबास रहेको कालीमुडा गाउँका ५० बढी पुरुष दसैं नृत्यको अन्तिम तयारीमा छन् ।
गाउँको मन्जिथान (सन्थाल
जातिको थान) मा भेला भएर जातीय पोसाक र मौलिक बाजागाजासहित उनीहरू अहिले धमाधम
नृत्य अभ्यास गरिरहेका छन् । झापामा नवमीदेखि पूर्णिमासम्म जिल्लाका विभिन्न स्थानमा दसैं मेला लाग्ने गर्दछ । ती मेलाको मुख्य आकर्षण नै सन्थाल नृत्य हुने
गरेको छ ।
सन्थाल भाषामा दसैं
नृत्यलाई ‘दसाई एनक’ भनिन्छ । उनीहरूले दसैं मेलामा विशेषगरी दसाई एनक, रिन्जे एनक, धिम्सोर एनक र दङ एनक नामक् नृत्य प्रदर्शन
गर्ने गर्छन् । नृत्यका लागि बाजाहरू तुङ्गा, टामाट र ड्रम चाहिन्छ । ५०–६० जनाको समूह । एकै रंगको पोसाक । शीरमा नेपालको राष्ट्रिय झण्डा ।
घुगुरा, पैङजन, पोट्कु, रुमाल, मुजा, टाई लगाएर सिट्टी फूक्दै लोक बाजामा सन्थाल
जातिले दसैं नृत्य गर्ने गर्छन् । दसैं मेलामा सन्थाल नृत्यको प्रतियोगिता नै आयोजना गरिएका हुन्छन् । आकर्षक नगद पुरस्कारसहित निमन्त्रणा गरेर नृत्य गर्न बोलाइने
भएकाले पछिल्लो समय सन्थाल नृत्य आकर्षक बनाउन जरुरी भएको जिल्ला समन्वय समिति
सदस्य माराङ्ग हास्दाले बताए । यसका लागि यतिबेला सन्थाल बस्तीहरूमा धमाधम तयारी चलिरहेको छ ।
सन्थाल नृत्य बडा दसैंको
सप्तमीदेखि कोजाग्रत पूर्णिमासम्म प्रदर्शन गरिन्छ । जिल्लामा कालीमुडा, बाह्रदशी
गाउँपालिकाको राजगढ, कमल
गाउँपालिकास्थित सराङपाडाको सन्थाल नाच टोली ठूलो र आकर्षक मानिन्छ । यी बाहेक अन्य डेढ दर्जन स्थानमा पनि सन्थाल नाच टोली छन् ।
जिल्लामा गरामनी, फूलबारी, चारआली, घैलाडुब्बा, गौरीगञ्ज, जुरोपानी, टाघनडुब्बा, राजगढ, बैंसाबारी, बनियानी, लकडीगद्दी, पाडाजुँगी, शिवगञ्ज, कुञ्जिबारी, रंगियाथान, कुमरखोदलगायतका स्थानमा ठूलो दशैं मेला लाग्ने
गर्छ ।
‘गाउँमा
दसैं नाचको तयारी धमाधम भइरहेको छ’ कालीमुडास्थित बिहानी सन्थाल युवा क्लबका
अध्यक्ष समेत रहेका भगन टुडुले भने । कालीमुडा सन्थाल नाच टोलीमा नृत्यका लागि ५० जना युवा छन् । उनीहरू सबैलाई पुग्ने पोसाक छ । ‘यो बर्ष हामी अघिल्ला बर्षमा भन्दा धेरै ठाउँमा पुरस्कार जित्ने गरी तयारीमा छौं’ टुडुले भने, ‘प्रतियोगिता र मेलाको स्तर हेरेर सहभागी
हुन्छौं ।’
दसैं मेलामा नृत्य
गर्नुअघि फूलपातिदेखि नवमीसम्म घरघर नृत्य गर्दै हिँड्नुपर्ने चलन छ । ‘दसैं मेलामा नृत्य गर्नुअघि दुर्गा भगवतीलाई जगाउन फूलपातिदेखि नवमीसम्म तीन दिन घर घरमा गई नृत्य गर्नुपर्छ’ बुधराई मुर्मुले भने,‘त्यसपछि दसैं मेलामा नृत्य गर्ने चलन छ ।’ ०६८ को जनगणना अनुसार नेपालभरी यो समुदायको जनसंख्या ५१ हजार ७ सय ३५ हो । सबैभन्दा धेरै जिल्लामा करीब ३५ हजारको बसोबास छ ।प्रकाशित : आश्विन
१९, २०७६ ०७:२७
