७२ कन्याको सामूहिक बेलविवाह
हेटौंडा
— सिँगारिएर चिटिक्क परेका ७२ नेवार
समुदायका बालिकाहरू शनिबार हेटौंडा
बसपार्कमा निर्मित विवाह मण्डपमा
सामूहिक बेलविवाहका लागि बेहुली बनेर
तम्तयार थिए । नेवारी समुदायमा बालिकाको रजस्वला
हुनुभन्दा अघि बेलसँग विवाह गराइदिने चलन छ । नेवारीमा
यसलाई इही भन्ने गरिन्छ । चलन
पछ्याउँदै हेटौंडामा यसरी
सामूहिक बेल विवाह गरिएको हो । वैवाहिक
समारोह शनिबार र आइतबार दुई दिनसम्म चल्नेछ ।
सामुहिक बेल विवाहका लागि जिल्लाका
विभिन्न स्थानबाट रजस्वला नभएका बालिकाहरू ल्याइएका थिए । विधिवत् रूपमा बाबु–आमाले छोरीको कन्यादान गरिरहेका थिए । सुवर्णकुमार बेल विवाह गुठी हेटौंडाले भड्किलो खर्च घटाएर नेवारी
परम्परालाई जीवित राख्ने उद्देश्यले बसपार्कको टहरारूपी डबलीमा यज्ञ गरी ७२
जना कन्याको सामूहिक बेलविवाह गरेको हो । नेवारी संस्कृति बचाउन र सामाजिक व्यवहारमा तडक–भडक घटाई कम खर्चमा सम्पन्न गर्न सामूहिक विवाहको आयोजना गरेको गुठीका प्रमुख हरिश्चन्द्र श्रेष्ठले बताए । सामूहिक बेलविवाहका लागि ७ र ९ वर्षका बालिकाहरू बढी सहभागी छन् । ५ र ११ वर्षका बालिकाहरू पनि बेलविवाहमा सहभागी गराइने गरेको छ । एउटै परिवारमा दिदी, बहिनीको सँगै बेलविवाह गराउनुपर्दा ५ र ११ वर्षको उमेरका बालिकाहरू सहभागी हुने गरेको श्रेष्ठले बताए ।
‘बेलविवाहमा
सम्मिलित प्रत्येक कन्याका अभिभावकसँग
न्यूनतम रकम लिएर बेलविवाहलाई
चाहिने स:लगन पा: (विभिन्न सगुनका
चित्रहरू लेखिएको माटोले बनेको थाल
आकारको भाँडो) इही पर्सी (सामूहिक
बेलविवाहमा लगाइने एक प्रकारको फरिया)
बेल फयं गं उपलब्ध गराउनुको साथै सगुन
दिने र भोज खुवाउने व्यवस्था पनि
गरेका छौं,’ उनले
भने ।
‘सामूहिक
बेलविवाहमा रौतहट, चितवन, बारा, पर्सा
र मकवानपुरका कन्याहरू छन् । घरमा
एक्लै गर्दा २५ हजारदेखि ४० हजार
रुपैयाँसम्म खर्च हुने र झन्झट पनि
व्यहोर्नुपर्ने कारणले गर्दा कम खर्चमा
वीना झन्झट नेवारी परम्परा पनि
जोगिने भएकाले सामूहिक बेलविवाह गर्न
ल्याएको बारा निजगढका हरिलाल प्रधानले
बताए ।
हेटौंडामा उक्त गुठीले विगत ४६ वर्षदेखि श्रीपञ्चमीमा सामूहिक बेलविवाहको आयोजना गर्दै आएको छ । बेलसँग विवाह सम्पन्न भइसकेपछि नेवार चेलीहरू कहिल्यै विधवा हुँदैनन्
भन्ने विश्वास रहेको छ । पनौतीका
मूलपण्डित रमेश राजोपाध्यायसँगै रजनी राजोपाध्याय, सत्यनारायण कर्माचार्य,
श्रीकृष्ण जोशी र रामकाजी सेवाचार्यले बालिकाको सामूहिक बेलविवाह गराइरहेका छन् ।
दुई दिनसम्म आयोजना हुने
बेलविवाहमा अघिल्लो दिन शक्तिपीठको रूपमा भुटनदेवीको पूजा, भीमसेन
पूजा गर्नुका साथै श्राद्ध कर्म गरिने मूलपण्डित रमेश राजोपाध्यायले बताए । यस्तै
दोस्रो दिन बेलसँग कन्याहरूको विवाह गराई कन्यादान गरिने राजोपाध्यायले जानकारी दिए ।
बेललाई शिवको प्रतिरूप मानिन्छ । यो
फल बढी टिकाउ हुने, सुक्दा
पनि नबिग्रने र किराले
पनि नखाने भएकाले स्थायित्वको प्रतीक
बेललाई मानिन्छ । सुन
कहिल्यै नष्ट नहुने धातु भएकाले यसलाई पनि स्थायित्वको प्रतीकका रूपमा
लिइएको छ । बेलविवाहको प्रथा नेवार समुदायमा मात्र रहेको छ ।
यो प्रथा मल्लकालदेखि
चलेको बताइन्छ । हेटौंडामा
२०२९ सालदेखि सामूहिक रूपमा बेलविवाह कार्यक्रमको आयोजना हुँदै आएको छ । नेवारी
परम्पराअनुसार पण्डितहरू राखेर सामूहिक विवाह गरिने भएकाले हेटौंडाको
सर्वसाधारणसँगै छिमेकी जिल्लाबाट पनि कन्यालाई बेलविवाह गराउन यहाँ ल्याउने
गरिन्छ । प्रकाशित : kantipur, माघ २७, २०७५
०७:५६